Η περιοχή που καλύπτει ο Νομός Καβάλας κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια συνεχώς και με σταθερούς κοινωνικούς-πολιτιστικούς ρυθμούς. Η καρποφόρα γη της, η σημαντική γεωστρατηγικά θαλάσσια θέση της και ο απίστευτος πλούτος του υπεδάφους της, ήταν οι παράγοντες που σημάδεψαν την ιστορική της μοίρα από τα πανάρχαια χρόνια.

Καβάλα και Θάσος μοιράζονται την ίδια ιστορική μοίρα. Άλλωστε μέχρι το τέλος της τελευταίας παγετωνικής περιόδου (πριν 10.000 χρόνια περίπου) ήταν ενωμένες σε ένα ενιαίο γεωφυσικό και πολιτιστικό χώρο.

Η πρώτη σημαντική πόλη-κράτος της περιοχής ήταν η Θάσος, που τον 7ο π.Χ. αι. αποικήθηκε από του Παρίους και γρήγορα έγινε μεγάλη δύναμη, οικονομική και πολιτιστική, στην Βόρεια Ελλάδα. Αυτή με την σειρά της αποίκισε την Νεἀπολη (την σημερινή Καβάλα), που μαζί με τους Φιλίππους ήταν τα τρία μεγάλα πολιτικά κέντρα της περιοχής.

Ο Φίλιππος Β΄ τον 4ο π.Χ. αι. κατέλαβε την, πλούσια σε μεταλλεία και σημαντική στις θαλάσσιες μεταφορές, περιοχή και την έκανε τμήμα του Μακεδονικού Βασιλείου. Αυτήν την περιοχή, όπου Θράκες, Μακεδόνες και Έλληνες, είχαν υφάνει ένα κοινό πολιτισμό υψηλού επιπέδου, ήρθαν να παραλάβουν οι Ρωμαίοι, μετά την κατάλυση του Μακεδονικού Βασιλείου, και να της δώσουν νέα διεθνή σημασία στην παγκόσμια, τότε, Αυτοκρατορία τους.

Η βαρύτητα που είχε αποκτήσει η περιοχή στα Ρωμαϊκά χρόνια, έγινε αφορμή να την διαλέξει ο Απόστολος Παύλος σαν πρώτο σταθμό στο πέρασμά του στην Ευρώπη το 49 μ.Χ. Η αγάπη του Παύλου για τους κατοίκους της περιοχής και πρώτους Ευρωπαίους Χριστιανούς, σώζεται στο κείμενο της Προς Φιλιππησίους Επιστολής του, που μαζί με το κείμενο των Πράξεων των Αποστολών αποτελούν σημαντικότατα τεκμήρια για την κοινωνική ζωή της περιοχής στον 1ο αι.

Στα χρόνια του Βυζαντίου η περιοχή συνέχισε να έχει γεωστρατηγική σημασία για τον έλεγχο του Βορείου Αιγαίου, την προστασία της Κωνσταντινούπολης και την σύνδεσή της με την Θεσσαλονίκη, καθώς εκεί, στην Χριστούπολη, όπως λεγόταν πλέον η Νεάπολη, ελλιμενιζόταν ο πολεμικός στόλος της. Αυτό το γεγονός, συν ο πλούτος της περιοχής, έκαναν την περιοχή ελκυστική της κατακτητικής μανίας των Φράγκων, που ταλαιπώρησε πολύ τούς πληθυσμούς και την ζωή της.

Η Οθωμανική κατάκτηση, που άλλες περιοχές της Ελλάδας τις έσβησε από τον χάρτη της ιστορίας για πολλούς αιώνες, στην περιοχή έφερε νέα ακμή. Η μεν πόλη της Καβάλας αναδείχθηκε σε σημαντικό κέντρο, στρατιωτικό και οικονομικό, της Μακεδονίας και δέχτηκε την πλούσια οικονομική επιχορήγηση των Σουλτάνων. Η δε Θάσος δέχτηκε την δωρεά της αυτοδιοίκησή της, που της χάρισε χρόνια ειρηνικά και πρόσφορα.

Στα τέλη του 19ου αι. η Καβάλα ήταν πλέον ένα μεγάλο οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο, χάρις στην παραγωγή, επεξεργασία και εμπορία του καπνού. Η ενσωμάτωσή της το 1912 στο Ελληνικό κράτος και ο κοινωνικός της εμπλουτισμός με χιλιάδες πρόσφυγες από όλην την Μικρά Ασία, θα δώσουν στην Καβάλα νέες αναπτυξιακές δυνάμεις και δυνατότητες και θα την κάνουν την αρχόντισσα του πολιτισμού, που σήμερα γνωρίζουμε.