Αγιος Πέτρος - Μονή Μαλεβής

Ο Αγιος Πέτρος είναι το κεφαλοχώρι του Πάρνωνα και το πιο ανεπτυγμένο τουριστικά ορεινό χωριό του. Βρίσκεται χτισμένος σε υψόμετρο 950μ., 36 χλμ. από την Τρίπολη και άλλα τόσα από το Αστρος.

Η γειτνίασή του με το φημισμένο σε όλην την Ελλάδα μοναστήρι της Μαλεβής του έδωσε τουριστικό χαρακτήρα από παλιά. Ετσι ο αγιος Πέτρος είναι σήμερα το χωριό με τις περισσότερες τουριστικές υποδομές στον ελάχιστα ανεπτυγμένο τουριστικά Πάρνωνα: ξενοδοχεία, ξενώνες, εστιατόρια, ταβέρνες και καταστήματα, υποδέχονται κάθε χρόνο και κάθε εποχή χιλιάδες επισκέπτες του μοναστηριού, αλλά και του βουνού πλέον. Στο χωριό υψώνεται ο πύργος του Τρικαλίτη. Είναι ένας διώροφος πύργος εξαιρετικής λαϊκής αρχιτεκτονικής που έχει αναπαλαιωθεί πρόσφατα και στολίζει το χωριό με την παρουσία του, ενώ φιλοξενεί και το λαογραφικό μουσείο του χωριού.

Η Μονή Παναγίας Μαλεβής είναι ένα από τους πιο γνωστούς θρησκευτικούς προορισμούς στην Ελλάδα, με χιλιάδες επισκέπτες από όλη την χώρα και πέρα από αυτήν. Βρίσκεται 5χλμ. από τον Αγιο Πέτρο, στον δρόμο προς το Αστρος, μέσα στο μοναδικό σε όλην την Ευρώπη βιότοπο του συριακού γιουνίπερου (δενδρόκεδρος). Το αρχαίο μοναστήρι ιδρύθηκε το 717, σε τοποθεσία υψηλότερη από την σημερινή, κοντά στις κορυφές του Πάρνωνα (Μαλεβός). Στην σημερινή του θέση μεταφέρθηκε το 1116, αλλά η σημερινή μονή επανιδρύθηκε σχετικά πρόφατα, το 1916.

Η διάσημη αρχαία εικόνα της μονής ήρθε στον Πάρνωνα από το Αγιον Ορος το 971. Η ασημένια επένδυση της εικόνας είναικι αυτή έργο βυζαντινής αργυροχοΐας (1362). Από το 1964 όταν ξεκίνησε η μυροβολία της εικόνας, το μοναστήρι έχει γίνει παγκόσμιο σημείο αναφοράς της Ορθοδοξίας.

Μονή Λουκούς - Επαυλη Ηρώδη Αττικού

Μόλις 4χλμ. από το Αστρος βρίσκεται ένα από τα πιό σημαντικά μνημειακά συμπλέγματα της Αρκαδίας: το βυζαντινό μοναστήρι της Λουκούς και η έπαυλη του Ηρώδη Αττικού.

Ο Τιβέριος Κλαύδιος Αττικός Ηρώδης (103-179 μ.Χ.) υπήρξε πάμπλουτος ρήτoρας, φιλόσοφος και πολιτικός αλλά και λάτρης και συλλέκτης έργων τέχνης. Κληρονόμησε από τον πατέρα του την έπαυλη αυτή και την πλούτισε με υδραγωγεία, λουτρά, αγάλματα και έργα τέχνης. Στην πολυτελή του αυτή έπαυλη συγκέντρωσε ένα μεγάλο μέρος της συλλογής του μετατρέποντας την σε ένα είδος ιδιωτικού μουσείου και σε καλλιτεχνικό και επιστημονικό ίδρυμα. Σήμερα η έπαυλη του Ηρώδη Αττικού θεωρείται ένα από τα πλουσιώτερα αρχαιολογικά μνημεία της Ευρώπης. Η έπαυλη είναι ένα τεράστιο κτιριακό και πολεοδομικό συγκρότημα που ξεπερνά τα 20 στρ. Η διάταξη των κτηρίων της ακολουθεί αυτήν των κτηρίων της βίλλας του αυτοκράτορα Ανδριανού στο Τίβολι και περιλαμβάνει το κεντρικό αίθριο,μια τεχνητή τάφρο-ποταμό, τρεις στοές με εξαιρετικά ψηφιδωτά δάπεδα, το μέγαρο, το συγκρότημα των λουτρών, ένα υδραγωγείο και το ιερό των Νυμφών.

Η Μονή Λουκούς, που βρίσκεται απέναντι από την έπαυλη, είναι ένα από το πιο αξιόλογα μοναστήρια της Αρκαδίας. Το καθολικό είναι κτίσμα του l2ου αι. (1117) με μεγάλη αρχιτεκτονική αξία. Χτίστηκε πάνω στα ερείπια παλαιοχριστιανικού ναού, ο οποίος με την σειρά του ήταν χτισμένος στην θέση αρχαίου ιερού αφιερωμένου στον εγγονό του Ασκληπιού Πολεμοκράτη. Στον προαύλιο χώρο της μονής υπάρχουν γλυπτά που προέρχονται από την έπαυλη του Ηρώδη Αττικού και γλυπτά από το αρχαίο ιερό. Η Μονή διαθέτει μία πολύ αξιόλογη βιβλιοθήκη με χειρόγραφα, πατριαρχικά σιγίλια και πάνω από 300 τόμους βιβλίων.

Καστανίτσα

Η Καστανίτσα είναι ένα πολύ γραφικό χωριό. Ενα από τα ωραιότερα χωριά της Πελοποννήσου. Βρίσκεται χτισμένη σε υψόμετρο 900μ., 70χλμ. από την Τρίπολη και 55χλμ. από την Σπάρτη, μέσα σε ένα πυκνό δάσος από καστανιές και έλατα.

Το χωριό διατήρησε την παραδοσιακή του ταυτότητα γιατί δύσκολα έφτανε κανείς εκεί μέχρι και το 1976, οπότε φτιάχτηκε ο δρόμος από το Άστρος. Τα κτίσματα του χωριού είναι ιδιόμορφα, δίπατα ή τρίπατα πυργόσπιτα με στέγες από πέτρινες πλάκες. Η Καστάνιτσα είναι ένα από τα αρχαιότερα ορεινά χωριά του Πάρνωνα και το αρχαιότερο Τσακωνοχώρι. Το έτος 1293 εμφανίζεται για πρώτη φορά το όνομά της σε χρυσόβουλο που εξέδωσε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ανδρόνικος, στο οποίο αναφέρονται η Καστάνιτσα και το γειτονικό προς αυτή Ζήνζινα (σημερινό Πολύδροσο). Τα χωριά αυτά δημιουργήθηκαν από Λάκωνες που, μετά τις επιδρομές των Σλάβων, ανέβηκαν στις πλαγιές του Πάρνωνα, όπου απομονωμένοι διαμόρφωσαν με την πάροδο του χρόνου ένα ιδιαίτερο τσακώνικο γλωσσικό ιδίωμα, που σήμερα μιλούν κυρίως η Καστάνιστα και η Σίταινα.

Το χωριό περιβάλλεται από πλαγιές σκεπασμένες με δάση καστανιάς. Στα βόρεια του χωριού δεσπόζουν οι απότομες, βραχώδεις πλαγιές της κορυφής Μεγάλη Τούρλα, ενώ δίπλα στο χωριό περνάει μια απότομη ρεματιά. Ιδιαίτερα το φθινόπωρο το τοπίο γίνεται μαγευτικό λόγω της αντίθεσης ανάμεσα στα κιτρινωπά φυλλώματα της καστανιάς, τις γκρίζες στέγες των σπιτιών και το λευκό των τοίχων. Όλη η περιοχή έχει θαυμάσια θέα προς τις χαμηλότερες περιοχές του Πάρνωνα.

Το καστανοδάσος είναι η βάση της οικονομίας του χωριού. Οι κάτοικοι μπολιάζουν τις άγριες καστανιές και δημιουργούν τα "καστανοπερίβολα". Κάθε Οκτώβριο στην Καστάνιτσα διοργανώνεται η περίφημη Γιορτή του Καστάνου. Τα έλατα που φυτρώνουν μέσα στα καστανοπερίβολα τα κόβουν και τα πωλούν τα Χριστούγεννα. Στην περιοχή υπάρχουν δασικοί δρόμοι και μονοπάτια που προσφέρονται για περίπατο.

Πραστός

Ο Πραστός είναι η παληά, ιστορική πρωτεύουσα της Τσακωνιάς από τον μεσαίωνα μέχρι και τους προεπαναστατικούς χρόνους. Είναι χτισμένος αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 750μ., 20χλμ. από τον Αγιο Ανδρέα. Πρόκειται για ένα πανέμορφο, γραφικό χωριό, που γοητεύει τον επισκέπτη με τα παραδοσιακά του πυργόσπιτα. Πάνω από το χωριό απλώνονται δάση από καστανιές και έλατα. Το χωριό δεν κατοικείται τον Χειμώνα, αλλά το Καλοκαίρι και πολλά Σαββατοκύριακα ζωντανεύει.

Εκτιμάται ότι ο πληθυσμός του Πραστού στα μεσαιωνικά χρόνια έφτανε τις 9.000. Το χωριό τότε είχε εννέα ενορίες και τριάντα εκκλησίες. Ομως το 1826 πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ και έκτοτε ερημώθηκε. Μετά την καταστροφή του οι κατοικοί του μετοίκησαν στο Λεωνίδιο. Σήμερα σώζονται πολλά παλιά οχυρά πυργόσπιτα και μεταβυζαντιές εκκλησίες. Επίσης, στο ρέμα της Μαζιάς σώζονται οκτώ νερόμυλοι και μια νεροτριβή.

Στο χωριό φτάνει κανείς είτε από τον Αγιο Ανδρέα και την Καστανίτσα, είτε μέσω της ιστορικής Μονής Αρτοκωστάς.

Κοσμάς

Ο οικισμός του Κοσμά στέκεται σε υψόμετρο 1150μ. κοντά στις πηγές του ποταμού Δαφνώνα, που κατεβαίνει προς το Λεωνίδιο μέσα από μια εντυπωσιακή χαράδρα. Είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της Πελοποννήσου, περιτριγυρισμένο από υπέροχα ελατοδάση και πλήθος πηγών και ρεματιών. Απέχει 32χλμ. από το Λεωνίδιο και είναι πάνω στο δρόμο που συνδέει την Αρκαδία με την Λακωνία. Ο δρόμος από το Λεωνίδιο διασχίζει το φαράγγι του ποταμού Δαφνώνα, όπου συναντά την ιστορική Μονή Έλωνας και στη συνέχεια ανεβαίνει στον Πάρνωνα μέσα από το πανέμορφο ελατόδασος. Εξίσου όμορφη είναι και η διαδρομή προς το κοντινό οροπέδιο του Πάρνωνα, στα όρια με την Λακωνία. Και οι δύο αυτές διαδρομές θεωρούνται από τις ομορφότερες ορεινές διαδρομές της Ελλάδας. Το ίδιο το χωριό έχει θέα προς τον Αργολικό κόλπο και όταν ο ορίζοντας είναι καθαρός φαίνονται τα νησιά Σπέτσες και Υδρα.

Ο Κοσμάς πρωτοεμφανίζεται ιστορικά το 1592. Στην Επανάσταση του 1821 έλαβαν μέρος 195 Κοσμίτες αγωνιστές. Το χωριό συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση κατά των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών κατά τη διάρκεια της κατοχής. Στις 29 Ιανουαρίου 1944 οι Γερμανοί μαζί με τμήματα των Ταγμάτων Ασφαλείας της Λακωνίας επέδραμαν κατά του χωριού και το κατέκαψαν. Στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου το χωριό λεηλατήθηκε και εγκαταλείφθηκε. Μεταπολεμικά, με την αγάπη των κατοίκων του ανασυγκροτήθηκε και ανοικοδομήθηκε. Μέχρι το 1951 το χωριό ήταν απομονωμένο. Τότε ολοκληρώθηκε η διάνοιξη του δρόμου με προσωπική εργασία και φροντίδα των κατοίκων. Σήμερα ο Κοσμάς έχει λιγοστούς κατοίκους τον Χειμώνα. Το καλοκαίρι όμως ζωντανεύει από τους Κοσμίτες που επιστρέφουν, αλλά και από πολλούς παραθεριστές. Στο χωριό υπάρχουν ξενώνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια και εξαιρετικές ταβέρνες.

Στα μισά της διαδρομής Κοσμάς-Λεωνίδιο, μέσα στο φαράγγι του Δαφνώνα, βρίσκεται η ονομαστή Μονή Ελωνας, ένα από τα ομορφότερα μοναστήρια της Πελοποννήσου. Εκτός των άλλων, είναι φημισμένη για την τοποθεσία της, καθώς είναι χτισμένη στην εσοχή ενός κάθετου και επιβλητικού κοκκινόβραχου, δίνοντας την εντύπωση ότι αιωρείται στο χάος. Η θέση της αυτή της προσφέρει μια εξαιρετική θέα στο φαράγγι και την γύρω περιοχή.

Η μονή ιδρύθηκε στις αρχές του 16ου αι., ενώ το καθολικό της είναι κτισμένο το 1809. Κατά την Τουρκοκρατία η μονή λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε πολλές φορές. Από το 1875 και μετά γνώρισε μεγάλη άνθηση χάρη στην αγάπη των Λεωνιδιωτών, Σπετσιωτών και Υδραίων για το μοναστήρι και την εικόνα της Παναγίας. Το τέμπλο του καθολικού είναι πολύ αξιόλογο και χαρακτηρίζεται από λεπτή εργασία.