Ο κάμπος της Δράμας και τα γύρω βουνά δεν έχουν τα περίλαμπρα μνημεία που θα προδιαθέσουν τον επισκέπτη για μια εντυπωσιακή ιστορική διαδρομή. Ούτε έχουν γραφεί σελίδες για πολύνεκρες μάχες και συγκρούσεις μεγάλων βασιλιάδων και ένδοξων στρατηγών. Κι όμως σε αυτά τα μέρη ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει μια βαθειά στο παρελθόν παρουσία. Μια παρουσία που πάει πίσω στις πρώτες ρίζες του. Σε αυτά τα μέρη ξεκίνησε ο ευρωπαϊκός νεολιθικός κόσμος, ο κόσμος της γεωργίας, της οικοτεχνίας και των οργανωμένων κοινοτήτων, κι από εδώ, ακολουθώντας τις διαδρομές των μεγάλων ποταμών, εξαπλώθηκε στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Μόνο με την Θεσσαλία μπορεί να συγκριθεί η σημασία της περιοχής για την ευρωπαϊκή προϊστορία. Μιά περιοχή γεμάτη προϊστορικές αρχαιολογικές θέσεις. Οι οποίες βέβαια δεν έχουν να επιδείξουν “λαμπρά” μνημεία, αλλά αποτελούν από μόνες τους ένα μνημείο ασύγκριτης αξίας για την αυγή του πολιτισμού. Μία από αυτές, ο νεολιθικός οικισμός στους Σιταγρούς, είναι σημείο αναφοράς στην διεθνή αρχαιολογική βιβλιογραφία.

Τα θρακικά φύλα που κατοικούσαν την περιοχή, πολύ πρίν τον εξελληνισμό τους, είχαν συμβάλλει στον ελληνικό πολιτισμό με τα δάνεια της διονυσιακής λατρείας και του ορφισμού, των οποίων ο ρόλος στην διαμόρφωση αυτού που λέμε ελληνικό πνεύμα είναι τεράστιος. Τα θρακικά φύλα εξελληνίζονται οριστικά μετά τον 4ο αι. π.Χ., όμως θα συνεχίσουν να ζούνε στους ρυθμούς της προϊστορίας σε ὀλους τους κατοπινούς αιώνες. Στην ιστορική διαδρομή, οι πολιτισμοί κι οι κυρίαρχοι του τόπου θα αλλάζουν, αλλά οι πληθυσμοί του θα παραμείνουν αγροτοποιμενικοί, θα συνεχίσουν να κατοικούν σε ταπεινά χωριά και να διαπραγματεύονται τον αέναα ετήσιο κύκλο της ζωής με τις εκκωφαντικές εκστατικές γιορτές τους στο γύρισμα του χρόνου.

Συχνά οι περαστικοί κατακτητές ήταν άγριοι με τον πληθυσμό του τόπου, όμως τα βουνά με τις πυκνά δασωμένες κοιλάδες τους δώσαν ξανά και ξανά καταφύγιο στους επιζώντες, κι η παχειά γη τους ξανάδωσε καρπό στον μόχθο τους. Σε αυτά τα μέρη ο κύκλος της φύσης, που του έμειναν πάντα πιστοί, έγινε κύκλος της ιστορίας.