Φλώρινα
Η πόλη της Φλώρινας είναι μια μικρή (ο πληθυσμός της είναι λίγο πάνω από 15.000 κατοίκους) επαρχιακή πρωτεύουσα ενός από τους πιό απομακρυσμένους, ορεινούς και φτωχούς νομούς της χώρας. Αυτό όμως δεν της στερεί το ενδιαφέρον, καθώς είναι μιά πόλη με ζωηρή πολιτιστική κίνηση και ομορφιά, τόσο φυσική όσο και οικιστική. Η Φλώρινα είναι χτισμένη σε υψόμετρο 650 μ. και περιβάλλεται από τους μεγάλους ορεινούς όγκους του Βόρα, του Βαρνούντα και του Βέρνου.

Η ευρύτερη περιοχή κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια, αλλά η πόλη στην σημερινή της θέση δημιουργήθηκε μάλλον στα μεσαιωνικά χρόνια. Η πόλη έχει να επιδείξει χαρακτηριστικά δείγματα της αρχιτεκτονικής των περασμένων αιώνων, που της δίνουν έναν γραφικό χαρακτήρα. Τα νεοκλασικά αρχοντικά της Φλώρινας στις όχθες του ποταμού Σακουλέβα, που διασχίζει την πόλη, εντυπωσιάζουν τους επισκέπτες της. Χαρακτηριστικό τοπίο της πόλης είναι ο λόφος του Αγίου Παντελεήμονα με την πλούσια βλάστηση και τις μαγευτικές διαδρομές μέσα στο δάσος. Στον λόφο υπάρχουν εστιατόρια και αναψυκτήρια, καθώς επίσης και ο αρχαιολογικός χώρος της ελληνιστικής πόλης (40ος αι. π.Χ.)

Στην Φλώρινα λειτουργούν τέσσερα μουσεία και μία πινακοθήκη. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Φλώρινας, ένα από τα σημαντικότερα εικαστικά κέντρα της χώρας μας.

Νυμφαίο

Το Νυμφαίο είναι αναμφίβολα ένα από τα ομορφότερα ορεινά χωριά της πατρίδας μας και ένα από τα καλύτερα διατηρημένα και σωστότερα αναπτυγμένα. Το όνομα του είναι γνωστό και περίφημο και πέρα από τα σύνορα της Ελλάδας.

Είναι χτισμένο στα 1350 μ. (ένα απὀ τα ορεινότερα χωριά στην Ελλάδα) και βρίσκεται 26 χλμ. Ν της Φλώρινας, μέσα στο δάσος της οξιάς. Κηρυγμένος σαν διατηρηταίος παραδοσιακός οικισμός, διαθέτει εξαιρετικές τουριστικές υποδομές, καθώς είναι ένας από τους σημαντικότερους και ελκυστικότερους ορεινούς προορισμούς της χώρας μας.

Στην περιοχή δραστηριοποιείται η οργάνωση Αρκτούρος, στις εγκαταστάσεις τις οποίας φιλοξενούνται αρκούδες, που έχουν διασωθεί από την αιχμαλωσία και αρκετοί λύκοι. Το κέντρο ενημέρωσης της οργάνωσης είναι ανοιχτό για το κοινό τους περισσότερους μήνες του έτους.

Πισοδέρι

Το Πισοδέρι είναι ένα από τα πιο ορεινά χωριά του τόπου μας, χτισμένο σε υψόμετρο 1450 μ., πάνω στο στενό πέρασμα του δρόμου που οδηγεί από τη Φλώρινα (22χλμ.) στις Πρέσπες, στον αυχένα που χωρίζει το όρος Βαρνούντας από το όρος Βίτσι. Το 80% της έκτασης του (18.000 στρ.) καλύπτεται από πυκνάδάση οξιάς, ενώ το υπόλοιπο είναι αλπικά λιβάδια.

Ήταν οικισμός κλεισουροφυλάκων από τα χρόνια των αρχαίων Μακεδόνων και διατηρήθηκε τέτοιος μέχρι και την Τουρκοκρατία.  Οι κάτοικοι του ορεινού αυτού χωριού –βλαχόφωνοι από τα ρωμαϊκά χρόνια— ζούσαν απομονωμένοι στα βουνά και δεν είχαν ανάμειξη με τις επιδρομές των βαρβάρων και κατακτητών. Το Πισοδέρι γνώρισε χρόνια ακμής γιατί δε γνώρισε άμεσα την απειλή των Τούρκων κατά την Τουρκοκρατία, μια και είχε οργανωμένο αρματολίκι, πρώτο στην ιστορία του αρματολισμού της Μακεδονίας. Οπως είναι πρώτο και σε ύψος, γιατί κατέχει την πιο ψηλή αυχενοδιάβαση (1580 μ.) και σε μάκρος γιατί η κλεισούρα του έχει σχεδόν 70χλμ. μήκος. Τα δύο αυτά προσόντα του είναι εκείνα που βασικά συντέλεσαν στην τόσο μακραίωνη διατήρησή του.

Σημείο αναφοράς του Πισοδερίου είναι η Μοδέστειος Σχολή, κτίσμα του 1903. Υπήρξε φάρος του Ελληνισμού, ανώτερο εθνικό και μορφωτικό ίδρυμα που γαλούχησε γενεές ολόκληρες Πισοδεριτών. Σήμερα, αναπαλαιωμένη και κατάλληλα διαρρυθμισμένη λειτουργεί ως ξενώνας.

Στα ΒΔ του χωριού (4χλμ.) βρίσκεται το βυζαντινό (11ος αι.) μοναστήρι της Αγ. Τριάδας, στο οποίο κάθε χρόνο του Αγ. Πνεύματος πανηγυρίζει το χωριό. Είναι περιτοιχισμένο από ένα πυκνό δάσος από οξιές και είναι συνδεδεμένο με όλα τα γεγονότα που κατά καιρούς διαδραματίστηκαν στο Πισοδέρι και ιδιαίτερα με τον Μακεδονικό Αγώνα, όπου υπήρξε ορμητήριο των Ελλήνων.  Στην ρεματιά που βρίσκεται κάτω από το χωριό μπορούμε να επισκεφθούμε τον μεταβυζαντινό (1730) ναό της Αγ. Παρασκευής και το παρεκκλήσι του Αγ. Χαραλάμπους όπου κάτω από την Αγία του Τράπεζα ετάφη, για τρία χρόνια, το κεφάλι του Παύλου Μελά το 1904.

Αγιος Γερμανός

Στα 1040μ. υψόμετρο, πάνω από την Μεγάλη Πρέσπα (27χλμ. από το Πισοδέρι), στέκεται το μεσαιωνικό κεφαλοχώρι του Αγίου Γερμανού. Είναι το μοναδικό χωριό των Πρεσπών που έχει διατηρήσει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του και αποτελεί βασικό σημείο των τουριστικών εκδρομών στον Εθνικό Δρυμό των Πρεσπών, καθώς εδώ λειτουργεί Κέντρο Πληροφόρησης του Εθνικού Δρυμού.

Το 1912 ήταν ένας μικτός οικισμός, 1450 χριστιανών Μακεδόνων (στην πλειοψηφία τους σλαβόφωνοι) και 130 μουσουλμάνων Αλβανών. Το χωριό γνώρισε την περίοδο 1903-1908 τα αντίποινα τόσο του οθωμανικού στρατού, όσο και των ελληνικών ένοπλων σωμάτων, λόγω των αυτονομιστικών φρονημάτων των μακεδόνων κατοίκων του. Το 1949, με το τέλος του εμφυλίου, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό τους και κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Η ελληνική διοίκηση εποίκησε το έρημο χωριό με Πόντιους και Βλάχους από την Ήπειρο.

Στο χωριό ξεχωρίζει η ομώνυμη βυζαντινή (11ος αι.) εκκλησία με τις νωπογραφίες του 11ου και 13ου αι.

Αντάρτικο

Μόλις 7χλμ. από το Πισοδέρι και σε υψόμετρο 1050μ. βρίσκεται το χωριό Αντάρτικο. Είναι ένα ιδιαίτερο χωριό, εξ ολοκλήρου πλινθόκτιστο. Μέχρι τον Εμφύλιο ήταν ένα μεγάλο χωριό 2500 κατοίκων, που ο Εμφύλιος το ερήμωσε. Σαν παλιό κεφαλοχώρι, διαθέτει αρχοντικά σπίτια, που διακρίνονται για την αξιόλογη μακεδονική αρχιτεκτονική τους. Στο νερόμυλο του χωριού λειτουγεί ταβέρνα, η οποία έχει κατασκευαστεί πριν 110 χρόνια και έχει μόνιμη έκθεση φωτογραφιών παλαιών δραστηριοτήτων.

Αγιος Παντελεήμονας

Η προνομιακή θέση του χωριού στη νοτιοδυτική όχθη της Βεγορίτιδας, η χαρακτηριστική μεσαιωνική ρυμοτομία και η πλούσια πολιτιστική παράδοση καθιστούν τον Άγιο Παντελεήμονα ένα από τα ομορφότερα χωριά της περιοχής. Η ιδιαίτερη φυσιογνωμία και η μακραίωνη πολιτιστική κληρονομιά του χωριού αποτυπώνονται στα μνημεία και τους αρχαιολογικούς που υπάρχουν στα όρια του οικισμού. Οι προϊστορικοί οικισμοί και το νεκροταφείο της Εποχής του Σιδήρου στον κάμπο ανάμεσα στις δυο λίμνες αποτελούν τα αρχαιότερα δείγματα κατοίκησης στην περιοχή.

Βασική παραγωγική δραστηριότητα για τους σύγχρονους κατοίκους του Αγίου Παντελεήμονα, εκτός φυσικά από την αλιεία που σχετίζεται άμεσα με τη λίμνη, αποτελεί η αμπελοκαλλιέργεια. Η παραδοσιακή αυτή οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων, με την καλλιέργεια κυρίως της ποικιλίας ξινόμαυρο, έχει τα τελευταία χρόνια εξελιχθεί σε δυναμικό αναπτυξιακό παράγοντα, αφού τα τοπικά οινοποιεία παράγουν σημαντικές ποσότητες οίνου ονομασίας προελεύσεως.

Στο χωριό λειτουργεί Κέντρο Ενημέρωσης των λιμνών Πετρών-Βεγορίτιδας. Το πληροφοριακό υλικό που σχετίζεται με τις λίμνες Βεγορίτιδα και Πετρών (ενημερωτικές πινακίδες, πολυμεσική εφαρμογή, παιχνίδι, ταινία) στο οποίο ο επισκέπτης έχει άμεση πρόσβαση καθιστούν το Κέντρο μία από τις σημαντικότερες δράσεις ενημέρωσης των επισκεπτών της περιοχής.