Ο Θεσσαλικός κάμπος, μαζί με τις κοιλάδες των ποταμών της Μακεδονίας είναι τα πιο παλιά μέρη στην Ευρώπη, όπου ο άνθρωπος πρωτοκαλλιέργησε την γη. Ο ευρωπαϊκός Νεολιθικός πολιτισμός ξεκινά από εδώ. Αυτό χαρακτήρισε την ιστορική πορεία του μέχρι πολύ πρόσφατα. Αν και γνώρισε όλους τους πιθανούς κυρίαρχους της ταραγμένης ιστορίας μας, παρέμεινε πάντα μια αγροτική περιοχή, μακριά από τις μεγάλες πολιτικές-πολιτιστικές εξελίξεις. Ένας τόπος με σταθερούς ρυθμούς ζωής· τους ρυθμούς του σκληρά εργαζόμενου καλλιεργητή, είτε ελεύθερου είτε, συχνότερα, κολλήγα.

Από την άλλη, τα Άγραφα ήταν, από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι τις μέρες μας, ένας τόπος κρυμμένος. Οι κάτοικοί του, σκληροτράχηλοι κτηνοτρόφοι, διαμόρφωσαν ένα ήθος ανθεκτικό, λιτό και ανυπότακτο. Η φτώχεια του τόπου ήταν το σχολείο τους και το αμυντικό τους τείχος απέναντι στους ισχυρούς της ιστορίας. Εδώ κατέφευγαν πάντα οι πρόσφυγες της ιστορίας κι από εδώ ξεκινούσε κάθε επαναστατική αμφισβήτηση της δουλείας, που είχε βασίλειο τον κάμπο και τις μεγάλες πόλεις του. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπως και παλιότερα σε άλλες δύσκολες εποχές, οι δυσπρόσιτοι αυτοί τόποι έγιναν καταφύγιο για πληθυσμούς του κάμπου και των πόλεων, που ζητούσαν την ελευθερία, πλουτίζοντας τις μικρές τοπικές κοινότητες.

Η κύρια πληγή του τόπου ήταν πάντα η μετανάστευση· αλλά οι δεσμοί, όσων έφευγαν, με τον πατρογονικό τόπο ήταν ισχυροί. Η σημερινή τουριστική ανάπτυξη φαίνεται να δημιουργεί προοπτικές αναζωογόνησης του τόπου. Όμως το στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί είναι η διατήρηση της αυθεντικότητάς του. Προς το παρόν φαίνεται το στοίχημα αυτό να κερδίζεται. Τα Άγραφα διατηρούνε μια από τις πιο αυθεντικές παραδοσιακές ορεινές κοινωνίες της Ελλάδας και παραμένουν μια από τις καθαρότερες περιοχές του πλανήτη. Τα Αγραφα είναι κάστρα δυσκολόπαρτα.