Η Σιάτιστα είναι ένα από τα σημαντικότερα ζωντανά μουσεία της ελληνικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Τα αρχοντικά της συγκροτούν το κορυφαιό ίσως σύνολο μακεδονικής αρχιτεκτονικής του 18ου αι.

Βρίσκεται στις ΝΔ πλαγιές του Ασκιου, σε υψόμετρο 900μ., 25χλμ. από την Κοζάνη. Η ίδρυσή της σχετίζεται με την τουρκική κατάκτηση της περιοχής και την φυγή των κατοίκων προς ορεινότερα μέρη. Τον 17ο αι. δέχτηκε πρόσφυγες από τα βλαχοχώρια του Γράμμου και της Β. Ηπείρου και αναπτύχθηκε πληθυσμιακά, οικονομικά και κοινωνικά. Υπήρξε μεγάλο εμπορικοβιοτεχνικό κέντρο των βαλκανίων με διεθνή ακτινοβολία, κυρίως στην επεξεργασία και εμπορία της γούνας. Επαιξε σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821 και στον μακεδονικό Αγώνα. Η οικονομική και κοινωνική της πρόοδος συνοδεύτικε από μεγάλη πνευματική ανάπτυξη, που την κατέστησε φάρο πολιτισμού και παιδείας στον 18ο αι.

Η Βλάστη, είχε μια ιστορία ανάλογη της Σιάτιστας, όσον αφορά την ίδρυσή της και την πληθυσμιακή της συγκρότηση. Οι κάτοικοί της δεν ασχολήθηκαν βέβαια τόσο με την μεταποίηση καιτο εμπόριο, όσο με την κτηνοτροφία και τα προϊόντα της (τυροκομία, υφαντουργία). Ομως ο ζήλος για την ανάπτυξη της παιδείας ήταν ο ίδιος με αυτόν των κατοίκων της Σιάτιστας. Οι περιπέτειες του 20ου αι. οδήγησαν την ακμάζουσα κοινότητά της να μεταναστεύσει και το χωριό να μεταβληθεί σε καλοκαιρινό προορισμό νοσταλγικής επιστροφής. Ομωςεδώ και λίγα χρόνια έχει μεταμορφωθεί σε έναν από τους πιο φημισμένους προορισμούς ορεινού τουρισμού (οικοτουρισμού και φεστιβαλικού τουρισμού). Οι Γιορτές Γης και τα Δούμπεια είναι θεσμοί με πολύ μεγάλη ακτινοβολία.

Η Βλάστη βρίσκεται στην αγκαλιά ενός αληθινά μαγευτικού τοπίου του Ασκιου, σε υψόμετρο 1240μ., 50χλμ. από την Κοζάνη και 24χλμ. από την Πτολεμαΐδα. Ο οικισμός έχει εξαιρετικές τουριστικές υποδομές.

Ο Πεντάλοφος (παλιό Ζουπάνι) βρίσκεται σκαρφαλωμένος, σε υψόμετρο 1060μ. στο νότιο Βόΐο, 90χλμ. από την Κοζάνη, πάνω στον δρόμο προς την Κόνιτσα Ιωαννίνων. Είναι το κεφαλοχώρι των Μαστοροχωριών, ενός συνόλου με μοναδική οικιστική-αρχιτεκτονική αξία και ομορφιά. Βρίσκεται πάνω στο φυσικό βόρειο πέρασμα από την Μακεδονία πρός την Ηπείρο και, για αυτό, φαίνεται πως η θέση του ήταν κατοικημένη από τα αρχαία χρόνια. Είναι ένα χωριό με αληθινά μοναδική αρχιτεκτονική ομορφιά. Η φιλοκαλία των κατοίκων του, φημισμένων πετράδων, αποτυπώθηκε σε κάθε γωνιά της πατρίδας τους. Η ολη περιοχή είναι ένα διαμάντι φυσικής και οικιστικής ομορφιάς της πατρίδας μας.