Η ΟΡΕΙΝΗ ΠΕΛΛΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ

Ο τόπος αυτός, αν και κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια και είχε, όπως όλοι οι τόποι που αποτελούν μεταναστευτικά περάσματα, μια πρώιμα δραματική ιστορική πορεία, άργησε να μπεί στην καταγεγραμμένη ιστορία. Κι όταν μπήκε, κρατήθηκε μακριά από την φωτεινή βιτρίνα της. Ακόμη κι αν υπήρξε το λίκνο των Μακεδόνων, του λαού που τον έβαλε στην ιστορία, έμεινε στο σύθαμπο της ιστορίας κι όταν αυτοί έφτασαν στο απόγειο της δύναμής τους.

Γνώρισε πολλούς κατακτητές, όμως αυτοί δεν ήταν ιδιαίτερα σκληροί μαζί του (τουλάχιστον, όχι όσο σκληροί ήταν με άλλους τόπους). Ισως γιατί βιάζονταν να πάνε σε μέρη πιο ζεστά ή πιό πλούσια. Ισως γιατί τους επέβαλλε τον κατευναστικά αργόσυρτο ρυθμό της γεωργοποιμενικής ζωής του. Οι αφέντες του τόπου αλλάζανε σε κάθε μεγάλο κύκλο της ιστορίας, αλλά η καθημερινότητα του έμεινε πεισματικά η ίδια για χιλιάδες χρόνια.

Μετά την ρωμαϊκή κατάκτηση της περιοχής (τον 2ο π.Χ. αι.), και παρόλες τις ιστορικές περιπέτειες και τις εναλλαγές των επικυριάρχων (Ρωμαίοι, Φράγγοι, Βούλγαροι, Σέρβοι) και των περαστικών εισβολέων (Γότθοι, Ούνοι, Σλάβοι, Καταλανοί, κ.α.), μπορούμε να πούμε οτι το σταθερό ιστορικό χαρακτηριστικό της για 16 αιώνες είναι η πολιτιστική κυριαρχία δύο παραμέτρων: των ρωμαϊκών θεσμών και της ελληνικής γλώσσας. Η εισβολή των Τούρκων στην ιστορική σκηνή μόνο εξωτερικά αλλάζει αυτό το πολιτιστικό πλαίσιο, καθώς και οι δυο παραπάνω παράμετροι επιβιώνουν, έστω και περιθωριοποιημένοι, στις αγροτικές κοινότητες των χριστιανών υπηκόων της Υψηλής Πύλης.

Ετσι η ένωση της περιοχής με το Νεοελληνικό Κράτος το 1912, βρίσκει τον ντόπιο πληθυσμό σχεδόν έτοιμο για την νέα πραγματικότητα. Σαν να ξυπνά από μια μακρά πολιτική χειμέρια νάρκη, αλλά σε ένα νέο περιβάλλον, πολὺ διαφορετικό από κείνο που άφησε όταν μπήκε στην σπηλιά της ιστορίας. Αυτό λειτούργησε κάπως επιβραδυντικά στην ένταξη της στην νεοελληνική πραγματικότητα, αλλά κι αυτό πια είναι παρελθόν. Το μόνο που μένει σχεδόν αναλλοίωτο είναι η πανάρχαια υπομονετικότητα και καρτερία του απέναντι στις κοινωνικές αλλαγές.