ΟΙΚΙΣΜΟΙ & ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Αράχωβα
Η Αράχωβα είναι χτισμένη σε υψόμετρο 950μ., στις νότιες πλαγιές του Ανατολικού Παρνασσού και έχει πληθυσμό περίπου 3500 κατοίκων. Είναι ένας από τους πιό γνωστούς και πιό παλιούς ορεινούς προορισμούς της Ελλάδας. Πράγμα που συνήθως την αδικεί, αφού είναι γνωστή σε πολλούς μόνο σαν τουριστικός προορισμός, ενώ είναι μια πόλη με πολύ μεγάλη παράδοση και ιστορία και οικιστική ομορφιά. Δηλαδή, με μια προσωπικότητα πολύ παλαιότερη και σημαντικότερη από την τουριστική της φήμη.
Η περιοχή της Αράχωβας έχει πανάρχαια ιστορία (η πρώτη της οίκιση ανάγεται στα 1200 π.Χ.) Στην δυτική πλευρά της Αράχωβας υπήρχε η Ανεμώρεια, πόλη που αναφέρεται από τον Όμηρο μαζί με την Κυπάρισσο, στα ανατολικά της Αράχωβας. Η περιοχή συνέχισε να κατοικείται αδίαλειπτα και στα μεσαιωνικά χρόνια. Τον 15ο αι. αναφέρεται σαν πολυάνθρωπη πόλη. Σε όλη την διάρκεια της Τουρκοκρατίας η πόλη ανθεί κι αναπτύσεται. Στα 1826, στην μάχη της Αράχωβας, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης έσωσε την επανάσταση των Ελλήνων, όταν αντιμετώπισε νικηφόρα 2000 Τουρκαλβανούς, απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Σήμερα η Αράχωβα είναι μια πόλη ζωηρότατη οικονομικά και κοινωνικά, που παρόλο τόν τουριστικό προσανατολισμό της, δεν έχει χάσει ούτε τις παραδοσιακές της δραστηριότητες, ούτε την παληά της αρχοντιά.
Δίστομο
Το Διστόμο, είναι μια κωμόπολη 1500 κατοίκων, 35 χλμ. από την Λιβαδειά και 15 χλμ. από την Αράχωβα. Είναι χτισμένό σε μία μικρή κοιλάδα ανάμεσα στα βουνά Κίρφη, Παρνασσός και Ελικώνας, σε υψόμετρο 450 μ. Το Δίστομο έχει μείνει στην ιστορία σαν μαρτυρική πόλη, λόγω της σφαγής των κατοίκων του από τους Γερμανούς το 1944.
Στην είσοδο της πόλης υπάρχει το Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού, που παρουσιάζει την πλήρη ιστορία του τόπου μέσα από ντοκουμέντα και φωτογραφίες. Στην Μουσειακή Συλλογή Διστόμου βρίσκονται εκθέματα από την ευρύτερη περιοχή, από τα μυκηναϊκά μέχρι τα παλαιοχριστιανικά χρόνια.
Σε απόσταση 9χλμ. από το Δίστομο βρίσκεται η Μονή του Οσίου Λουκά, ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημειακά συγκροτήματα στον κόσμο, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Δαύλεια
Η Δαύλεια στέκεται στις ανατολικές υπώρειες του Παρνασσού, σε υψόμετρο 340μ. και σε απόσταση 34χλμ. από την Λιβαδειά. Είναι ένας οικισμός 1200 κατοίκων με πανάρχαια κατοίκιση. Από την αρχαία Δαυλίδα διερχόταν ο δρόμος που οδηγούσε από τη Χαιρώνεια στους Δελφούς, η περίφημη Σχιστή οδός, όπου σύμφωνα με την παράδοση ο Οιδίποδας σκότωσε τον πατέρα του Λάϊο. Η Δαυλίδα, όπως αναφέρει ο Όμηρος, συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο μαζί με άλλες οκτώ Φωκικές πόλεις. Ο Παυσανίας αναφέρει πως κοντά στην Δαυλίδα βρισκόταν το βουλευτήριο του κοινού των Φωκικών πόλεων.
Η ακρόπολη της αρχαίας πόλης βρίσκεται πάνω σε έναν κατάφυτο λόφο με πανοραμική θέα στον Παρνασσό. Στο εσωτερικό της ακρόπολης βρίσκεται ο βυζαντινός ναΐσκος των Αγίων Θεοδώρων.
Κοντά στην Δαύλεια (5χλμ.) βρίσκεται και η σημαντική Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Ιερουσαλήμ. Ιδρυμα του 10ου αι. με συνεχή λειτουργία μέχρι σήμερα.
ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΙΚΩΝΑ
Για τους ορειβάτες ο Ελικώνας ήταν πάντα ένα ευχάριστο πεδίο για σύντομες πεζοπορικές εξορμήσεις, που το καλοκαίρι συνδυάζονται με μια βουτιά στα νερά του Κορινθιακού. Στην Παλιοβούνα (1748μ.), την ψηλότερη κορφή του Ελικώνα, οδηγεί μονοπάτι που ξεκινά από την Αγία Αννα.
Μόλις 11χλμ. από την Λιβαδειά, σε υψόμετρο 850μ., βρίσκεται το γραφικό χωριό Ελικώνας (Ζερίκι), το οποίο από Νοέμβριο μέχρι Απρίλιο το στολίζει μία εποχιακή λιμνούλα. Είναι χτισμένο μέσα σε πυκνό ελατοδάσος και τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αγαπημένος προορισμός πολλών επισκεπτών.
Στο οροπέδιο του Ελικώνα, σε υψόμετρο 700μ., στέκεται η Αγία Αννα (Κούκουρα). Στο παρελθόν ήταν ένα απομονωμένο ορεινό χωριό, καταφύγιο των κλεφτών κατά την Τουρκοκρατία και των ανταρτών στα χρόνια της κατοχής. Περιβάλλεται από ελατοδάσος και είναι τοπικός οεινός προορισμός με αξιόλογες υποδομές εστίασης και διαμονής. Αποτελεί αφετηρία πεζοπορικών-ορειβατικών εξορμήσεων στο βουνό των Μουσών.
Το Κυριάκι είναι το κεφαλοχώρι του Ελικώνα. Απέχει 14χλμ. από την Αγ. Αννα, 7χλμ. από το Ζερίκι και 11χλμ. από το μοναστήρι του Οσίου Λουκά. Εχει τις πιο πολλές τουριστικές υποδομές στον, έτσι κι αλλιώς ήπιο τουριστικά, Ελικώνα. Στην διαδρομή από Αγ. Αννα προς Κυριάκι βρίσκεται το οροπέδιο Αρβανίτσα με τα θεόρατα έλατα, που θεωρείται μια από τις ομορφότερες τοποθεσίες του βουνού και προσελκύει πολλούς φίλους του πικ-νικ. Στο σημείο υπάρχουν χώροι αναψυχής και τα σαββατοκύριακα λειτουργεί αναψυκτήριο.