Η Λευκάδα είχε ταραγμένη ιστορική διαδρομή, με πολλές αλλαγές κυριάρχων. Όμως φαίνεται ότι ο λαός της έμεινε πάντα ο ίδιος: εργατικός, ευγενής και φιλόμουσος. Δεν υπάρχει άλλος τόπος στην Ελλάδα, όπου σε τόσο μικρό πληθυσμό να παράγονται τόσοι πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, που η ακτινοβολία του έργου τους να έχει τόσο μεγάλες διαστάσεις.

Το νησί κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια, τότε που ήταν ενωμένο με το γειτονικό Μεγανήσι και την αντικρινή Ακαρνανία. Στα χρόνια της ύστερης προϊστορίας και μέχρι την εμφάνιση και κυριαρχία των ελληνικών φύλων από την ηπειρωτική χώρα, στο νησί ζούσαν οι Λέλεγες· φύλο ναυτικό και πειρατικό. Τον 7ο π.Χ. αι. η Λευκάδα εισέρχεται στην ιστορία, όταν οι Κορίνθιοι ιδρύουν την Νήρικο, στην ανατολική ακτή του νησιού. Τότε θα ονομασθεί κι όλο το νησί Λευκάδα (μέχρι τότε το όνομα αφορούσε μόνο το νότιο άκρο του) και λίγο αργότερα και η ίδια η Νήρικος.

Το νησί δεν είχε ποτέ πραγματική αυτονομία. Ακολουθούσε την μοίρα των κυριάρχων του. Πρώτα των Κορινθίων, μετά των Ρωμαίων και στην συνέχεια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Παρέμενε πάντα ένας μικρός επαρχιακός τόπος, μακριά από τις μεγάλες κοσμοϊστορικές εξελίξεις.

Η αποδυνάμωση της Αυτοκρατορίας έφερε την Λευκάδα στην δίνη της Φραγκοκρατίας και των συνεχών αλλαγών στην κυριαρχία του νησιού. Τον 14ο αι. το κέντρο του νησιού μεταφέρεται στο κάστρο της Αγίας Μαύρας και το νησί το ίδιο αναφέρεται σε δυτικές πηγές σαν Σάντα Μάουρα.

Τον 15ο αι. και για 200 χρόνια, η Λευκάδα περνά σε Οθωμανικά χέρια. Τους ακολουθούν, το 1684, οι Βενετσιάνοι, που θα μεταφέρουν την πρωτεύουσα στην σημερινή της θέση. Από αυτήν την περίοδο έχουμε τα περισσότερα πολιτιστικά τεκμήρια για την ζωή στο νησί. Η μοίρα του νησιού θα ακολουθήσει την μοίρα της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας και των υπολοίπων Επτανήσων.

Γάλλοι, Ρώσοι, Άγγλοι, θα ακολουθήσουν τους Βενετσιάνους, μέχρι το νησί να γίνει μέρος της Νεοελληνικής επικράτειας το 1863. Εν τω μεταξύ, όμως, είχε προλάβει να ζήσει μιαν κοινωνική και πολιτιστική άνθηση τον 19ο αι., που θα την κουβαλήσει μαζί του σαν προίκα στην νέα του πολιτική πραγματικότητα. Από αυτήν την προίκα ακόμη ξοδεύει η Λευκάδα και προσφέρει και στην υπόλοιπη Ελλάδα.