ΜΝΗΜΕΙΑ & ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ
Στο ΝΑ άκρο της πόλης τοποθετείται η περιοχή της αρχαίας Κέρκυρας, η Παλαιόπολη. Η κατοίκηση στην Παλαιόπολη, που ήταν ο πυρήνας της αρχαίας πόλης της Κέρκυρας, ξεκινά στα τέλη του 8ου αι. π.Χ., όταν έφτασαν στην περιοχή οι Κορίνθιοι άποικοι. Η αρχαία πόλη εκτείνεται από τη λιμνοθάλασσα του Χαλικιόπουλου (το αρχαίο Υλλαϊκό λιμάνι) στα δυτικά και φτάνει μέχρι τον κόλπο της Γαρίτσας (το λιμάνι του Αλκινόου) στα ανατολικά. Στα δυτικά ο αρχαιολογικός χώρος οριοθετείται από το ορατό τμήμα της οχύρωσης της αρχαίας πόλης, το γνωστό σαν τείχος της Νεραντζίχας, που σώζεται πάνω σε χαμηλό λοφίσκο νότια του αεροδρομίου της Κέρκυρας. Ανατολικά του τείχους έχουν αποκαλυφθεί ένα μεγάλο τμήμα από τοπλακόστρωτο της αρχαίας αγοράς και λείψανα διαφόρων οικοδομημάτων της. Τα πιο σημαντικά μνημεία της περιοχής της Παλαιόπολης είναι:
- Ο αρχαϊκός ναός της Αρτέμιδας Γοργούς· έργο των αρχών του 6ου αι. π.Χ. και ένας από τους πρωιμότερους ολόλιθους δωρικούς ναούς της πατρίδας μας. Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το τείχος της Νερατζίχας. Το εντυπωσιακό και φημισμένο αέτωμα του ναού εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης, όμως ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει στον αρχαιολογικό χώρο τον μεγάλο βωμό, έναν από τους πιο καλοδιατηρημένους στην Ελλάδα.
- Το σπάνιο στο είδος του ταφικό μνημείο του Μενεκράτη (6ος αι. π.Χ.), με την εξαιρετικά διατηρημένη κυκλική λιθοδομή και την μοναδική του κωνική στέγη. Στο μνημείο σώθηκε αρχαϊκή επιγραφή δέκα στίχων, μία από τις αρχαιότερες ελληνικές επιγραφές.
- Η παλαιοχριστιανική βασιλική (5ος αι.) της Παλαιόπολης είναι κτισμένη στο κέντρο της ρωμαϊκής αγοράς και πολύ κοντά στο λιμάνι. Πρόκειται για πεντάκλιτη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, διπλό νάρθηκα, αίθριο και πλούσιο γλυπτό και ψηφιδωτό διάκοσμο· ήταν δηλαδή ένα πολύ επιβλητικό συγκρότημα στα χρόνια της ακμής του. Στα μεσαιωνικά χρόνια γνώρισε πολλές καταστροφές από τους επιδρομείς του νησιού και ξαναχτίσθηκε τον 11ο αι.
- Ο ναός των Αγ. Ιάσονος και Σωσιπάτρου, που κήρυξαν τον Χριστιανισμό στην Κέρκυρα τον 1ο αι. είναι το σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο της Κέρκυρας. Τυπολογικά, ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του δικίονου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, έναν σχετικά σπάνιο τύπο στον ελλαδικό χώρο. Μάλιστα, αποτελεί ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα και αρχαιότερα δείγματα αυτού του τύπου, πράγμα που του δίνει μιαν ιδιαίτερη αρχαιολογική αξία. Στο εσωτερικό της εκκλησίας φιλοξενούνται σημαντικές εικόνες του Εμμανουήλ Τζάννε και του Μιχαήλ Δαμασκηνού, κορυφαίων εκπροσώπων της κρητικής μεταβυζαντινής τέχνης.
Το Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας στέκεται στο ανατολικό άκρο της Παλιάς Πόλης, από την οποία και χωρίζεται με μια διώρυγα (Contrafossa). Είναι χτισμένο πάνω σε μία βραχώδη χερσόνησο με δύο λοφώδεις κορυφές, από τις οποίες και έλκει το όνομά της η Κέρκυρα στις ξένες γλώσσες (Corfu). H περιοχή κατοικήθηκε και οχυρώθηκε στα μεσαιωνικά χρόνια από τους επιζώντες κατοίκους της κατεστραμμένης αρχαίας πόλης. Η περιοχή του φρουρίου ήταν η βυζαντινή Κέρκυρα, η Κορυφώ, μέχρι και τον 15ο αι., ενώ κατά την ενετική περίοδο απέκτησε αποκλειστικά φρουριακό χαρακτήρα με την πόλη να έχει μεταφερθεί έξω από αυτό, στα δυτικά του, όπου σήμερα βρίσκεται η Παλιά Πόλη.
Το φρούριο γνώρισε τρείς κατασκευαστικές φάσεις: την βυζαντινή, όταν οχυρώθηκε ο ανατολικός λόφος (Castelο Vecchio)· την πρώ