Οι ιστορικές περιπέτειες του νησιού, οι καταστροφικοί σεισμοί της αρχαιότητας και οι αλλεπάλληλες οικοδομήσεις των κατοπινών αιώνων δεν έχουν αφήσει μεγάλα ή εντυπωσιακά, για τον μη μυημένο επισκέπτη, μνημεία στην Δυτική Κρήτη. Παρόλα αυτά σε πολλές θέσεις βρίσκονται ακόμη απομεινάρια του παρελθόντος, ενώ σε άλλες η ανασκαφική έρευνα συνεχίζεται. Οι πιο σημαντικές θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος είναι:

• Η αρχαία Κυδωνία, στην θέση της σημερινής πόλης των Χανίων. Πρόκειται για μινωϊκή πόλη η οποία παρέμεινε σημαντική μέχρι και τα ελληνιστικά χρόνια. Η πόλη φαίνεται να ιδρύθηκε την 4η χιλιετία π.Χ. και πέρασε διάφορες φάσεις καταστροφής και ανοικοδόμησης μέχρι και την Ύστερη Αρχαιότητα. Η ανάπτυξη της μεσαιωνικής πόλης των Χανίων (Παλιά Πόλη) έχει καλύψει τα περισσότερα ίχνη της, με μόνα αξιόλογα λείψανα στην θέση του παραλιακού λόφου Καστέλλι.

• Η αρχαία Φαλάσαρνα (Κόρυκος) στο δυτικό άκρο του ακρωτηρίου της Γραμβούσας. Σημαντικό λιμάνι των ελληνιστικών χρόνων, με ζωή που ξεκινά στα αρχαϊκά χρόνια και λήγει το 69 π.Χ., όταν καταστράφηκε από τους Ρωμαίους, εποχή που ήταν πειρατικό ορμητήριο.
  
  
  

• 15 χλμ ανατολικά των Χανίων βρίσκεται η αρχαία Απτέρα. Σπουδαία πόλη-κράτος της Κρήτης, ιδρυμένη την Εποχή του Χαλκού και με ζωή τουλάχιστον δύο χιλιετιών. Στον εκτεταμένο αρχαιολογικό της χώρο ξεχωρίζουν τα λείψανα των τειχών της, το αρχαίο της θέατρο και ένα τουρκικό φρούριο

• Στην έξοδο του φαραγγιού της Σαμαριάς, στα ‘δωρικά’ Σφακιά, βρίσκονται τα λείψανα της μικρής δωρικής πόλης Τάρρας. Αγαπημένου καταφυγίου του Απόλλωνα και σημαντικού δωρικού θρησκευτικού κέντρου. Τα λείψανα της κάποτε ονομαστής πόλης στέκουν ρομαντικά απομεινάρια στο άγριας ομορφιάς φυσικό τοπίο.
  
  
  

• Στα δυτικά της Σούγιας βρίσκονται τα απομεινάρια της αρχαίας Λισού. Γνωστό θρησκευτικό κέντρο των ελληνιστικών χρόνων, που παρέμεινε σαν περιφερειακό θρησκευτικό κέντρο και τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Μία ακόμη αρχαιολογική θέση του Νότου της Κρήτης που δεν διακρίνεται για το μεγαλείο, αλλά για την γραφική ομορφιά των λειψάνων της και την ρομαντική αίσθηση της εγκατάλειψης.
  
  
  

• Πολλά μεμονωμένα προϊστορικά μνημεία έχουν εντοπιστεί στον Νομό, όπως: οι θολωτοί τάφοι στον Στύλο (20 χλμ Ανατολικά των Χανίων), στην Φυλακή (50 χλμ ΝΑ των Χανίων) και στο Μάλεμε, καθώς και η μινωϊκή έπαυλη στον Νεροκούρο, έξω από τα Χανιά.
  
  
  

Ενετικά κάστρα

• Το πιο γνωστό κάστρο του Νομού και της Νότιας Κρήτης είναι το Φραγκοκάστελλο. Βενετσιάνικο παράλιο φρούριο του 14ου αι. στα Σφακιά, συνδεδεμένο με την ιστορία των συνεχών εξεγέρσεων των Κρητών και ντυμένο με θρύλους. Παραμένει πάνω στην αμμουδιά σημαντικό αξιοθέατο των επισκεπτών των Σφακίων.
  
  
  

• Το φημισμένο κάστρο της Γραμβούσας υψώνεται στο ακρότατο ΒΔ σημείο της Κρήτης. Εντυπωσιακό κι απομονωμένο μνημείο που ατενίζει το ανοιχτό πέλαγος. Ένα πολύ ιδιαίτερο σημείο του νησιού.
  
  
  

• Στην πόλη των Χανίων, εκεί που σήμερα είναι το Ναυτικό Μουσείο, βρίσκεται το φρούριο Φιρκά, ή Revellino del Porto, οχυρό που προστάτευε την είσοδο του λιμανιού. Εδώ υψώθηκε η ελληνική σημαία την μέρα της επίσημης ένωσης του νησιού με την Ελλάδα (1 Δεκεμβρίου 1913).