Η Λέσβος συνέδεσε όλη την ιστορική της διαδρομή, από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι τις μέρες μας με αυτήν του πολιτισμού των μικρασιατικών παραλίων. Και όταν αργότερα ο ελληνικός πολιτισμός κυριάρχησε στην περιοχή, η Λέσβος έγινε το κέντρο του αιολικού κόσμου. Ο αιολικός κόσμος στάθηκε κάπως στην άκρη των μεγάλων και δραματικών ιστορικών εξελίξεων του υπόλοιπου Ελληνισμού, χωρίς βέβαια να μείνει ανέγγιχτος. Όμως διατήρησε την αυτονομία του και την πολιτιστική του ιδιαιτερότητα. Άλλωστε το νησί αυτό καθεαυτό ήταν αρκετά μεγάλο και πλούσιο σε φυσικούς πόρους ώστε να μην έχει την ανάγκη να αναμιχθεί υπερβολικά στις προστριβές και φιλοδοξίες των υπολοίπων ελληνικών κρατιδίων. Από την άλλη ο πλούτος του νησιού το έκανε πάντα επιθυμητή λεία στις ορέξεις των ισχυρών κάθε εποχής.

Όπως όλα τα νησιά του Αιγαίου, ταλαιπωρήθηκε αρκετά από τις συνεχείς πολιτικές αλλαγές και τις επιδρομές, βαρβάρων και πειρατών, αλλά όχι τόσο σκληρά όσο άλλα νησιά. Ακόμη και η ξένη κυριαρχία, Ρωμαίων και Φράγκων, δεν ήταν σκληρή στην Λέσβο. Μάλλον το αντίθετο. Μόνο στην πρώτη φάση της Τουρκοκρατίας φαίνεται το νησί να δυστυχεί πραγματικά και να μειώνεται ο πληθυσμός του δραματικά. Όμως από τα μέσα του 19ου αι. η Λέσβος γνωρίζει μιαν πρωτόγνωρη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, που μαρτυρείται ακόμη από το πλήθος και την αίγλη των ιδιωτικών, δημοσίων και βιομηχανικών κτηρίων που στολίζουν το νησί μέχρι σήμερα. Σε αυτά τα χρόνια ο πληθυσμός του νησιού δεκαπλασιάστηκε και έφτασε σε μεγέθη που σήμερα φαντάζουν υπερβολικά.

Η πολιτική, κοινωνική και οικονομική του αποκοπή από τα μικρασιατικά παράλια το 1922, μετά από χιλιάδες χρόνια κοινής πορείας, σήμανε το τέλος της ακμής του. Αν και το πλήθος των ελλήνων προσφύγων που εγκαταστάθηκαν σε αυτό ανέκοψε την βίαιη κατάρρευση και έδωσε πνοή στην τοπική κοινωνία.

Δύο πράγματα μπορούμε να πούμε ότι χαρακτηρίζουν σταθερά τον λεσβιακό πολιτισμό σε όλην του την διαδρομή. Το πρώτο είναι ο έντονα αγροτικός του χαρακτήρας. Η Λέσβος, παρόλο το μέγεθός της, δεν έγινε ποτέ ναυτική δύναμη στο Αιγαίο. Αντίθετα, χάρη στην γειτνίασή της με την Μικρά Ασία και τον πλούτο της γης της, ήταν από τα πρώτα ευρωπαϊκά εδάφη όπου με μεγάλη επιτυχία καλλιεργήθηκε η ελιά και το αμπέλι. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα η Λέσβος ευτύχησε, όχι μόνο να μην πεινάσει ποτέ, αλλά να γνωρίσει μεγάλες στιγμές κοινωνικής προόδου, χάρη στην αγροτική της παραγωγή.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό της Λέσβου είναι ότι ήταν πάντα ένα νησί της ποίησης και της λογοτεχνίας. Στην αρχαιότητα άνθισε εδώ η λυρική ποίηση με την Σαπφώ, τον Αλκαίο, τον Τέρπανδρο και τον Πιττακό. Αλλά και το ειδύλλιο με τον Λόγγο και η φιλοσοφία με τον Θεόφραστο. Στον μεσαίωνα γνωρίζουμε τον σημαντικό ποιητή του 11ου αι. Χριστόφορο Μυτιληναίο και στις μέρες μας τον Αργύρη Εφταλιώτη και τον Οδυσσέα Ελύτη. Για να μην συμπεριλάβουμε στον κατάλογο και τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο, τον ποιητικότατο της ελληνικής εικαστικής τέχνης. Πουθενά όμως δεν αναγνωρίζεται ευκρινέστερα η ποιητικότητα του λεσβιακού λαού από την χαρακτηριστική του αγάπη προς την μουσική και το τραγούδι. Άλλωστε και η αρχαία λυρική ποίηση δεν ήταν παρά το λαϊκό τραγούδι της εποχής της.