Κάθε τόπος στην Ελλάδα καυχιέται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο για την ιστορία του. Ομως είναι δύσκολο να βρει κανείς άλλον τόπο τόσο μικρό με τόσο μακρά και ιδιαίτερη ιστορική διαδρομή, όσο η Σάμος. Αυτό το μεσαίου μεγέθους, για τα ελληνικά δεδομένα, νησί είχε πάντα, μέχρι τα νεώτερα χρόνια μια πολύ ξεχωριστή παρουσία στον Αιγαιακό χώρο.

Από πολύ νωρίς, από τα προϊστορικά χρόνια, η Σάμος έγινε από τα κατεξοχήν σημεία που συνέδεσαν τον Μικρασιατικό κόσμο με αυτόν του Αιγαίου και της Ελλαδικής χερσονήσου. Από εδώ πέρασε η καλλιέργεια του αμπελιού και η τέχνη της οινοποιίας στην Νότια Ελλάδα. (Όπως αντίστοιχα συνέβη με την Θράκη για την Βόρεια Ελλάδα.) Αργότερα, στα γεωμετρικά και αρχαϊκά χρόνια, η Σάμος έγινε το βήμα για την εισαγωγή των νέων μορφών τέχνης από την Ανατολή που έμελλαν να χαρακτηρίσουν την κλασική Ελληνική τέχνη: της γλυπτικής και της αρχιτεκτονικής των περίπτερων ναών. Αυτά τα χρόνια η Σάμος δυνάμωσε πολύ πολιτικά και πολιτιστικά. Σαν αποτέλεσμα γνώρισε μεγάλη κοινωνική ανάπτυξη, που φαίνεται στις πολλές μεγάλες μορφές που έδωσε στον Ελληνικό κόσμο, στην φιλοσοφία, στην ποίηση, στην τέχνη και στις επιστήμες. Ένα νησί φάρος πολιτισμού και προόδου.

Η ίδια κοινωνική δύναμη του νησιού συνεχίστηκε και στα ρωμαϊκά και στα βυζαντινά χρόνια. Στο αρχικό διάστημα της οθωμανικής κυριαρχίας το νησί φαίνεται να ερημώνει, τουλάχιστον στα παράλια και χαμηλά μέρη του, μέχρι τον 16ο αι. που ξαναγνωρίζει πληθυσμιακή αύξηση με την έλευση πολλών πληθυσμών από την ηπειρωτική Ελλάδα και την Μικρά Ασία, και χάρη στα έκτακτα προνόμια που απέκτησε από τον Σουλτάνο.

Κατά την επανάσταση του 1821 το νησί ξεσηκώνεται και όχι μόνο αποκτά την ανεξαρτησία του, αλλά και την διατηρεί, με το να γίνει η μόνη αυτόνομη ελληνική περιοχή· η Ηγεμονία της Σάμου. Ένα αυτόνομο ελληνικό κρατίδιο που έζησε και άνθησε για 77 χρόνια, μέχρι την ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα το 1912.