ΧΩΡΑ ΤΗΝΟΥ

Η Χώρα της Τήνου, πρωτεύουσα και τουριστικό κέντρο του νησιού, διαθέτει κρυμμένες ομορφιές και αξιοθέατα που προδίδουν την μακρά ιστορία της. Αντικρίζοντάς την από μακριά το μάτι σας θα πέσει κατευθείαν πάνω στο συγκρότημα της Παναγίας που ξεπροβάλλει επιβλητικό στο βορειότερο άκτο της Χώρας, σαν να την περικλείει και να την προστατεύει.

Ενδεχομένως η πρώτη εντύπωση που θα σχηματίσετε είναι πως δεν πρόκειται για μια γραφική παραδοσιακή κυκλαδίτικη Χώρα, μιας και η άναρχη δόμηση και τα ετερόκλιτα και ασύμβατα μεταξύ τους στοιχεία της αρχιτεκτονικής έχουν αλλοιώσει κάπως το άλλοτε ενιαίο παραδοσιακό χρώμα της. Ωστόσο, ένας περίπατος στα δαιδαλώδη πλακοστρωτα σοκάκια της θα αναιρέσει μάλλον γρήγορα αυτή την εντύπωση, μιας και θα συναντήσετε περιοχές με αυθεντικό κυκλαδίτικο χαρακτήρα, όπως η συνοικία της Παλλάδας, κοντά στο λιμάνι καθώς και εκπληκτικά νεοκλασσικά με έντονες παραδοσιακές επιρροές, επιβλητικές επαύλεις με ανθισμένους κήπους, αρχοντικά με μπουκαμβίλιες και γιασεμιά να κρέμονται από τα μπαλκόνια, σπίτια με οικόσημα, παλιές εκκλησίες, κρήνες και καμάρες, στοιχεία δηλωτικά ενός παρελθόντος οικονομικής ακμής και αστικής ανάπτυξης.

Η Χώρα διαθέτει δύο λιμάνια: το έξω λιμάνι που αποπλέουν τα καράβια και το μέσα (παλιό) λιμάνι που προοσεγγίζουν μόνο ταχύπλοα. Ο παραλιακός δρόμος της που ξεκινάει από το έξω λιμάνι, πεζοδρομείται τις βραδινές ώρες το καλοκαίρι και αποτελεί το κέντρο της τουριστικής κίνησης. Κοντά στο λιμάνι θα βρείτε το μνημείο της «Έλλης», την καθολική εκκλησία του Αγίου Αντωνίου και τον μητροπολιτικό ναό των Ταξιαρχών, που αποτελεί και πολιούχο της Χώρας καθώς φιλοξένησε την εικόνα του Ευαγγελισμού μέχρι την μεταφορά της στο ναό της Ευαγγελιστρίας. Παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον εξαιτίας του επίχρυσου ξυλόγλυπτου τέμπλου του, με ανάμεικτα βυζαντινά και μπαρόκ στοιχεία, της βασιλικής του και του μαρμάρινου καμπαναριού.

Από την μαρμαροστρωμένη πλατεία Παντανάσσης ξεκινάει η Λεωφόρος της Μεγαλόχαρης που οδηγεί στο συγκρότημα της Παναγίας. Ανεβαίνοντας θα συναντήσετε μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα αξιοθέατα της Χώρας:

• το Αρχαιολογικό Μουσείο
• το Δημαρχείο
• το Πνευματικό Κέντρο
• τη Δημοτική Βιβλιοθήκη
• το ναό του Αγίου Γεωργίου, που χρονολογείται στο 1691.
• το εκκλησιαστικό λύκειο
• το άλσος του Ιερού Ιδρύματος με τις προτομές Τηνίων καλλιτεχνών.

Στο τέλος της Λεωφόρου θα βρείτε τον ιερό ναό της Παναγίας Ευαγγελιστρίας, σύμβολο της ορθοδοξίας, στον οποίο βρίσκεται και η ομώνυμη θαυματουργή, κατά την ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, εικόνα. Ο ναός ανεγέρθηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης (1823-1831) και αποτελεί το πρώτο δημόσιο οικοδόμημα της ελεύθερης Ελλάδας. Το Δεκαπενταύγουστο θα συναντήσετε εδώ πλήθος πιστών που ανεβαίνουν γονατιστοί τον στρωμένο κόκκινο διάδρομο.

Κατεβαίνοντας μπορείτε να ακολουθήσετε τον πεζόδρομο Ευαγγελιστρίας, τον παλιό πλακόστρωτο δρόμο της Παναγιάς, όπου βρίσκεται η Υφαντουργική Σχολή, στην οποία θα δείτε γυναίκες να δουλεύουν τον αργαλειό και θα θαυμάσετε τη συλλογή με τα χειροποίητα κεντήματα.

Περιηγηθείτε στη γραφική συνοικία της Μαλαματένιας και μην παραλείψετε να επισκεφτείτε το Πολυμέρειο, όπου στεγάζεται το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού με την μόνιμη έκθεση του διάσημου Τήνιου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά.

Στη χώρα θα βρείτε επίσης ποικιλία τουριστικών καταλυμάτων, εμπορικά καταστήματα κάθε είδους καθώς και πολλά εστιατόρια, ταβέρνες, καφέ και μπαρ.

ΚΑΡΔΙΑΝΗ

Στην «Έξω Μεριά» στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού, 16 χλμ από τη Χώρα, βρίσκεται ο παραδοσιακός οικισμός της Καρδιανής. Αμφιθεατρικά χτισμένη στις πλαγιές του βουνού «Πατέλες» με θέα τη γειτονική Σύρο, μέσα σε ένα καταπράσινο και γεμάτο τρεχούμενα νερά τοπίο, η Καρδιανή αποτελεί ένα από τα ομορφότερα χωριά της Τήνου ξεχωρίζοντας τόσο για την αρχιτεκτονική της όσο και για το φυσικό κάλλος της τοποθεσίας της.

Κατοικήθηκε από τα αρχαία χρόνια και στην περιοχή της βρέθηκαν τάφοι της γεωμετρικής περιόδου και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα που βρίσκονται στα Αρχαιολογικά Μουσεία της Τήνου και της Αθήνας. Σήμερα είναι γεμάτη με όμορφα παραδοσιακά κυκλαδίτικα σπίτια, καμάρες, κρήνες και πλακόστρωτα σοκάκια.

Στο χωριό συμβιώνει αρμονικά ορθόδοξος και καθολικός πληθυσμός. Αξίζει να δείτε τόσο τον ορθόδοξο ναό της Αγίας Τριάδας, που αποτελεί διατηρητέο μνημείο, όσο και τους δύο καθολικούς ναούς της Μετάστασης και των Γενεθλίων της Θεοτόκου (Κιουρά).

Σε κοντινή απόσταση βρίσκονται οι παραλίες όρμος Γιαννάκη, Καλύβια και Άγιος Πέτρος για όσους θέλουν να συνδυάσουν την επίσκεψη στο χωριό με μπάνιο στη θάλασσα.

ΠΥΡΓΟΣ

Ο Πύργος βρίσκεται επίσης στην Έξω Μεριά, στο δυτικό τμήμα της Τήνου, και είναι το μεγαλύτερο χωριό του νησιού. Βρίσκεται κοντά στις ακτές και επίνειό του αποτελεί ο Πάνορμος. Κατοικείται από πολύ παλιά και οφείλει το όνομά του στον πύργο που βρισκόταν εκεί την περίοδο της Ενετοκρατείας. Αποτελεί γενέτειρα μεγάλων καλλιτεχνών όπως ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Νικηφόρος Λύτρας και ο Δημήτριος Φιλιππότης, ενώ ξεχωρίζει για την μοναδική και αναλλοίωτη τηνιακή αρχιτεκτονική του.

Τα κοιτάσματα μαρμάρου του και η μακρά παράδοση των κατοίκων του στην μαρμαροτεχνία είχαν σαν αποτέλεσμα να διαμορφωθεί ένα χωριό που έχει χαρακτηριστεί σαν υπαίθριο μουσείο λαϊκής τέχνης και έχει αναγωριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως παραδοσιακός οικισμός. Κάνοντας βόλτα στον Πύργο θα συναντήσετε σπίτια με πανέμορφα διακοσμημένα μαρμάρινα περίθυρα και υπέρθυρα, περιστόλιστες κρήνες και επιβλητικούς ναούς όπως του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Δημητρίου. Στην κεντρική πλατεία του με τα υπεραιωνόβια πλατάνια θα βρείτε καφέ, εστιατόρια και κάθε είδους εμπορικά καταστήματα.

Στον Πύργο λειτουργεί η μοναδική στην Ελλάδα Σχολή Καλών Τεχνών που έχει ως σκοπό την κατάρτιση στην μαρμαροτεχνία, ενώ δίπλα της ιδρύθηκε πρόσφατα και το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας. Επίσης μην παραλείψετε να επισκεφτείτε το νεκροταφείο με τις επιβλητικές μαρμάρινες γλυπτές πλάκες, το Μουσείο Πανορμιτών Καλλιτεχνών και το σπίτι – μουσείο του Γιαννούλη Χαλεπά.

ΒΩΛΑΞ

Το χωριό Βωλάξ βρίσκεται στην ενδοχώρα και είναι χτισμένο σε ένα μοναδικό τοπίο που χαρακτηρίζεται από ένα παγκόσμιο εδαφολογικό παράδοξο.

Σε ένα άγονο σεληνιακό τοπίο είναι διάσπαρτοι ολοστρόγγυλοι βράχοι γρανίτη, οι βώλοι, που έδωσαν στον οικισμό το όνομά του. Το αξιοθαύμαστο αυτό φυσικό τοπίο προκαλεί το θαυμασμό των επισκεπτών. Γύρω και ανάμεσα στους βράχους έχουν χτιστεί τα κατάλευκα σπίτια του χωριού με ολάνθιστες αυλές.

Οι κάτοικοί του ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με την καλαθοπλεκτική και σίγουρα αξίζει να επισκεφτείτε ένα εργαστήρι και να αγοράσετε ένα χειροποίητο καλάθι για αναμνηστικό.

Ακόμη λειτουργεί στο χωριό λαογραφικό μουσείο, ενώ υπάρχει και ένα μικρό υπαίθριο θέατρο, ένα μικρό καφέ και ταβέρνες με παραδοσιακά πιάτα.

ΑΕΤΟΦΩΛΙΑ

Στο βόρειο τμήμα του νησιού είναι χτισμένη σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο πάνω στο λόφο «του Βοριά το Βουνί» η Αετοφωλιά. Εδώ πνέουν μόνιμα βόρειοι άνεμοι. Πρόκειται για ένα πολύ γραφικό χωριό με πολλά παραδοσιακά στοιχεία και όμορφη θέα.

Στο χωριό λειτουργεί το Μουσείο Παραδοσιακής Κεραμικής, μιας και εγκαταστάθηκαν σε αυτό καλλιτέχνες από τη Σίφνο που το εξέλιξαν σε κυκλαδίτικο κέντρο κεραμικής.

Ακόμη, γύρω από το χωριό θα βρείτε τις περιοχές «Καμμένη Σπηλιά», «Ελληνικάρια» και «της Κόρης ο Πύργος» που συνδέονται με διάφορους λαϊκούς θρύλους. Ειδικά για τον μεσαιωνικό οικισμό «της Κόρης ο Πύργος» λέγεται ότι αποτελούσε την κατοικία της Περσεφόνης, της κόρης της θεάς Δήμητρας.

ΚΑΜΠΟΣ

Ο Κάμπος βρίσκεται στο κέντρο της Τήνου, στην εύφορη κοιλάδα της ενδοχώρας. Διακρίνεται για την αρχιτεκτονική του που φέρει έντονα παραδοσιακά στοιχεία. Από εδώ καταγόταν η μοναχή (και μετέπειτα Αγία) Πελαγία που οραματίστηκε την Παναγία και οδήγησε στην εύρεση της θαυματουργής της εικόνας.

Στον Κάμπο δεσπόζει η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης με το περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο της, που χτίστηκε το 1771 προς τιμήν της Αυτοκράτειρας Αικατερίνης Α’ της Ρωσίας κατά τη σύντομη περίοδο Ρωσοκρατίας του νησιού, καθώς και η καθολική εκκλησία της Αγίας Τριάδας με την εντυπωσιακή βοτσαλωτή αυλή της.

Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε τον ανεμόμυλο του χωριού, που λειτουργούσε ακόμη μέχρι πριν λίγα χρόνια, το πηγάδι με το παραδοσιακό πλυσταριό και το μουσείο μοντέρνας τέχνης του Κώστα Τσόκλη, που επιμελήθηκε ο ίδιος. Κάντε μια στάση στο φούρνο του χωριού για να δοκιμάσετε τα παραδοσιακά παξιμάδια και ξαποστάστε σε μια από τις ταβέρνες του όπου θα έχετε τη δυνατότητα να δοκιμάσετε τις τοπικές σπεσιαλιτέ.

Τέλος, αν βρεθείτε στο χωριό στα μέσα Σεπτέμβρη, μη χάσετε την περίφημη Γιορτή του Μελιού,όπου θα βρείτε δείγματα των ντόπιων μελισσοκόμων και θα χαρείτε ένα αυθεντικό τηνιακό γλέντι με βιολιά, παραδοσιακά τραγούδια και χορούς.

ΔΥΟ ΧΩΡΙΑ

Τα Δύο Χωριά είναι κτισμένα σε μεγάλο υψόμετρο στην πλαγιά του Κεχροβουνίου. Αρχικά υπήρχαν δύο οικισμοί που χωρίζονταν από ποτάμι, αλλά με τα χρόνια και την ανοικοδόμηση ενώθηκαν σε έναν.

Μαζί με τους γειτονικούς οικισμούς του Τριαντάρου και του Μπερδεμιάρου αποτελούν το «μπαλκόνι της Τήνου» καθώς προσφέρουν πανοραμική θέα προς τα γύρω νησιά της Σύρου και της Μυκόνου, ενώ τις πιο καθαρές μέρες μπορεί κανείς να διακρίνει μέχρι και τη Σέριφο και την Κύθνο.

Ιδιαίτερα όμορφη είναι και η πλατεία του χωριού, από τις πιο γραφικές του νησιού, που είναι πλακόστρωτη και γεμάτη σκιερά πλατάνια και βρύσες με τρεχούμενα νερά.

ΥΣΤΕΡΝΙΑ

Τα Υστέρνια βρίσκονται στην Έξω Μεριά, στη πλαγιά του βουνού «Μεροβίγλια». Είναι από τα μεγαλύτερα χωριά και διακρίνεται για την υπέροχη θέα προς τη Σύρο και για την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική του.

Οι ντόπιοι εκμεταλλεύτηκαν τα κοιτάσματα μαρμάρου της περιοχής για να στολίσουν το χωριό με αξιοθαύμαστα δείγματα μαρμαροτεχνίας. Σε αυτά συγκαταλέγεται η μαρμάρινη πλατεία Γλύνη, με την προτομή του ευεργέτη, και οι εκκλησίες της Αγίας Παρασκευής, της Αγίας Τριάδας και της Αγίας Άννας.

Από τα Υστέρνια κατάγονταν σπουδαίοι γλύπτες όπως ο Γεώργιος Βιτάλης, ο Λάζαρος Λαμέρας, ο Αντώνιος Σώχος, ο Λάζαρος Σώχος, οι αδελφοί Μαλακατέ και οι αδελφοί Φυτάλη. Στο χωριό υπάρχει και Μουσείο Ιστερνιωτών Καλλιτεχνών, που αξίζει σίγουρα να επισκεφτείτε.

Στον όρμο των Υστερνίων βρίσκεται η παραλία Σχοινάκι που μπορείτε να πάτε για μπάνιο ενώ εκεί λειτουργούν τουριστικά καταλύματα και ψαροτεβέρνες.

Λίγο βορειότερα του χωριού θα βρείτε και την τοποθεσία των Μύλων, με ερρείπια ανεμόμυλων που υπήρχαν εκεί και έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία καθώς και την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που είναι από τις παλαιότερες στην Τήνο.